Top 10 nieuwe boeken over kastelen

Strikt genomen geen kastelenboek, maar om Luc Panhuysen kunnen we niet heen. In De Burgerbaron vertelt hij het bijzondere verhaal van Joan Derk van der Capellen, de Overijsselse edelman die ooit woonde op het landhuis Appeltern. Met zijn pamflet Aan het volk van Nederland schudde hij in 1781 de Republiek op door de ongelijkheid, corruptie en ondemocratische macht van de Oranjes aan te klagen. Panhuysen brengt als geen ander de achttiende-eeuw tot leven, een tijd waarin het volk buitengesloten werd en regenten in achterkamertjes opereerden (klink dat herkenbaar?). Dit vaak vergeten verhaal wordt met verve verteld, waarbij je als lezer meeleeft met de eenling Van der Capellen, een man die de grondvesten van zijn tijd deed schudden.

In 1879 werd voor Godard graaf Van Aldenburg Bentinck een intocht georganiseerd in Amerongen, een traditie die de positie van de adel illustreerde, maar die tegen het einde van zijn leven ondenkbaar was geworden. Leo van Putten beschrijft mooi in zijn boek De laatste heer van Amerongen hoe de graaf worstelde met de democratische en economische veranderingen van zijn tijd. Nog even slaagde hij er lokaal in om zijn status te behouden, maar hij kon de financiële en politieke achteruitgang van zijn familie en landgoed niet keren. Dat had dat mede te maken met zijn aarzeling over zijn nationale loyaliteit. Het boek benadrukt de centrale rol van Kasteel Amerongen als adellijk statussymbool, dat na Godards dood een museum werd. Het ensemble bleef daarmee behouden, maar niet langer in familiebezit. In dit verhaal zit alles in voor een verfilming, een Nederlandse ‘Downtown Abbey’ wat ons betreft.

Schitterende ballast beschrijft de kwetsbare positie van Nederlandse kastelen en buitenplaatsen in de twintigste en eenentwintigste eeuw, waarin maatschappelijke veranderingen zoals verstedelijking en belastingdruk vaak leidden tot verkoop, herbestemming of sloop van dit erfgoed. Bewoners die hun bezit wilden behouden, zochten naar creatieve en innovatieve oplossingen om de stijgende kosten te dragen.

Erik Geytenbeek, eigenaar van landgoed en Ridderhofstad Hindersteyn bij het Utrechtse Langbroek, heeft het verhaal opgetekend van zijn kasteel Hindersteyn. Dit bijzondere landgoed een van de particuliere landgoederen aan de Langbroekerdijk en een historische plek met een 700-jarige geschiedenis. Dankzij Geytenbeek en vele vrijwilligers bloeit het landgoed meer dan ooit.

In Boeren op de buitenplaats reconstrueert Gerrit van Oosterom de agrarische geschiedenis van pachtboerderijen op buitenplaatsen rond Amsterdam in de zeventiende en achttiende eeuw. Deze boerderijen waren economisch cruciaal voor de Amsterdamse elite, terwijl ze ruimtelijk werden geïntegreerd in het landschap en sociale verhoudingen bepaalden tussen pachtboeren en eigenaren. Landschapsarchitect en -historicus Van Oosterom belicht daarnaast de rol van vee en de ideologie achter de combinatie van nut en genoegen, zo kenmerkend voor de buitenplaatsen.

In Oorlog in Arcadië beschrijft Elyze Storms-Smeets hoe Nederlandse kastelen en buitenplaatsen, ooit paradijselijke elite-landgoederen, door Nederlandse, Duitse en geallieerde legers werden gevorderd voor militaire doeleinden. Het boek belicht dagelijks leven, schade, Joodse buitenplaatsen, kasteeltoerisme en wederopbouw. Dit nieuwe onderzoek naar 1300 (waarvan vele tijdens de oorlog verdwenen) landgoederen biedt een frisse kijk op dit erfgoed.

Dit boek beschrijft de geschiedenis van kastelen, buitenplaatsen en landgoederen langs de Oude IJssel, in de Achterhoek. Hier verbleef de landadel om bezittingen te beheren, recht te spreken en tol te innen, zoals kastelen Keppel, Wisch, De Kemnade, Landfort, De Kelder, Wesenthorst en boerderij ‘t Mulra. Hoewel veel van deze adellijke huizen verloren zijn gegaan zijn er verrassend veel overblijfselen en herinneringen bewaard gebleven.

Op het Gelderse landgoed Waardenburg en Neerijnen staan twee middeleeuwse kastelen, het ene met een romantisch middeleeuws uiterlijk en het andere als een modern landhuis, die samen een historische twee-eenheid vormen. Calogero Dell’Aira beschrijft in zijn boek de verwoesting van de Bourgondisch-Habsburgse cultuur door Oranje, de wederopbouw en de symbiose tussen de kastelen, hun bewoners en de buitenplaatscultuur. Het kasteelensemble symboliseert een samenspel tussen noord en zuid, verleden en heden, cultuur en natuur, en adel en volk.

Een nieuw boek over koetshuizen op kastelen en buitenplaatsen gaat in op de historische rol van deze gebouwen, vanaf hun opkomst in de zeventiende eeuw tot hun neergang na de introductie van de auto in 1894. Het biedt een verzameling teksten over koetshuizen, geïllustreerd met mooie afbeeldingen. Goed dat er meer aandacht komt voor dit onderdeel van het erfgoed!

In Landadel in Overijssel beschrijft Rien de Vries het leven van bewoners van Overijsselse kastelen, havezaten en buitenplaatsen, die samen tien procent van de provincie beslaan. De bewoners delen persoonlijke verhalen over hun familiegeschiedenis, de complexe taken van landgoedbeheer en de interactie met de omgeving, waarbij verduurzaming een cruciale uitdaging vormt. Ook leuk: het boek biedt bij elk verhaal een fiets- of wandelroute om deze historische plekken zelf te ontdekken!