Rijksmuseum Muiderslot: een écht ridderkasteel!

Het Muiderslot, vlakbij Amsterdam, heeft alles wat je van een écht ridderkasteel mag verwachten: dikke bakstenen muren, hoektorens met kantelen, een ophaalbrug die leidt naar een binnenplaats en natuurlijk een rijke geschiedenis. Het vierkante gebouw bestaat al sinds 1285, dus verhalen genoeg. Het trotse slot is de afgelopen 700 jaar talloze keren bedreigd, bezet, bewoond, bijna gesloopt, herbouwd en gelukkig weer opgeknapt.

Floris V

De geschiedenis van het Muiderslot begint rond het jaar 1285, toen de Hollandse graaf Floris V een versterkte vesting liet bouwen op een strategische plek aan de monding van de rivier de Vecht en de Zuiderzee. Het was één van de fortificaties die bedoeld waren om de opstandige West-Friezen tegen te houden. De graaf was geliefd onder de boeren en burgers, omdat hij hen met zijn kasteel bescherming bood, maar Floris had niet overal goede vrienden gemaakt…

Enkele hoge edelen, waaronder Gijsbrecht van Amstel, hadden knarsetandend moeten toekijken toen Floris de macht greep. Van Amstel belandde zelfs in de gevangenis, een gebeurtenis die hij Floris nooit kon vergeven. Toen de kans zich voordeed om Floris in de val te lokken, twijfelde Van Amstel geen moment. Samen met enkele edelen nodigde hij Floris uit voor een valkenjacht, een populair tijdverdrijf voor middeleeuwse edelen. Tijdens de jachtpartij werd Floris ontvoerd en vastgezet in zijn eigen kasteel. De boeren uit de buurt deden nog een poging om de graaf te bevrijden. Tevergeefs. Niet ver van zijn eigen kasteel werd Floris op 27 juni 1296 vermoord…

Roerige tijden

De aartsvijand van Floris was de bisschop van Utrecht. Na de moord, zag de bisschop zijn kans schoon en verwoestte het Muiderslot. Tachtig jaar later, in 1370, werd de ruïne opnieuw opgebouwd. In de volgende jaren werd het Muiderslot door verschillende invloedrijke lieden bewoond. In de Tachtigjarige Oorlog werd het slot namens Willem van Oranje ingenomen. Maar het duurde tot de zeventiende eeuw voor er weer een echt belangrijk historisch figuur resideerde.

De 17^e eeuw

Pieter Corneliszoon (P.C.) Hooft woonde op het Muiderslot van 1609 tot zijn dood in 1647. Hij werd vooral bekend als schrijver en dichter. Maar zijn bestuurlijke werk bracht hem naar het Muiderslot. Als zoon van de burgemeester van Amsterdam, behoorde Hooft tot de ‘upper class’. In 1609 werd hij benoemd tot drost van Muiden en baljuw van het Gooiland: een hoge bestuursambtenaar die bovendien rechter was. Staatsinrichting en recht interesseerden Hooft enorm. Maar de eenzaamheid op het slot vloog hem soms aan. In één van zijn talloze bewaarde brieven verzuchtte hij ‘de eene dagh is gelijck den ander’.

Muiderkring en oudste podium

Om de eenzaamheid te verdrijven, nodigde Hooft regelmatig invloedrijke letterkundigen en geleerden uit op het Muiderslot. Joost van den Vondel, Gerbrand Adraenszn. Bredero, Casparus Barlaeus, Constantijn Huygens, Jacob Cats, Roemer Visscher en zijn dochters Anna en Maria Tesselschade waren graag geziene gasten. Zij genoten in de Ridderzaal van muziek, toneel, poëzie, debatteren, eten en drinken.Vooral in de zomer bood het Muiderslot een heerlijke omgeving om te ontvluchten aan de Amsterdamse drukte.  Wanneer de pruimen in de boomgaard achter het kasteel rijp waren, kwamen de vrienden graag bij elkaar. Niet voor niets schreef Hooft vaak onder zijn brieven:  ‘Tot in de pruimentijd!’.

In de 19^e eeuw werden deze bijeenkomsten van vrienden omgedoopt tot de mythische Muiderkring. Dat de bekende historische figuren het Muiderslot bezochten staat vast, maar het is lang niet zeker dat ze er ooit allemaal tegelijk waren. De Ridderzaal van het kasteel is nu nog steeds regelmatig in gebruik als podium voor voorstellingen, concerten, diners en feestelijke ontvangsten. Hiermee is de Ridderzaal het oudste nog in gebruik zijnde podium van Nederland.

Frans verval en rijksmuseum

Anderhalve eeuw na het overlijden van P.C. Hooft werd het Muiderslot nog steeds bewoond. Eind achttiende eeuw viel Nederland in handen van Napoleons Franse legers. Franse soldaten, gevangen genomen opstandige Amsterdammers én heel veel buskruit vulden het slot. Van onderhoud was geen sprake meer, het Muiderslot takelde langzaam af. Napoleon werd verslagen, Nederland werd een monarchie, maar er was direct na de oorlog nog geen oog voor cultureel erfgoed.

Het verwaarloosde Muiderslot werd in 1825 zelfs te koop aangeboden voor de sloop. Dit leidde tot protesten uit culturele hoek, met succes. Koning Willem I besloot het kasteel te behouden. Sinds 1878 is het een rijksmuseum. Architect Pierre Cuypers knapte het kasteel in 1895 op. Hij is ook de architect van het Centraal Station en het Rijksmuseum in Amsterdam.

Anno 2020

Tegenwoordig is het Muiderslot een levendige plek waar jaarlijks ruim 155.000 bezoekers uit binnen- en buitenland komen genieten van kasteel, tuinen, vesting, concerten, evenementen, theatervoorstellingen en meer. Want of het nu lente, zomer, herfst of winter is, in het Muiderslot is altijd wat te doen. Van creatieve workshops en rondleidingen tot speciale Valentijns- en Halloweenavonden. En natuurlijk is het Muiderslot ook een geliefde locatie voor kinderfeestjes, schoolreisjes, vergaderingen en zakelijke partijen. Een magische plek, onder de rook van Amsterdam! 

Praktische informatie

Rijksmuseum Muiderslot
Herengracht 1
1398 AA Muiden 

www.muiderslot.nl