Onlangs werd de pittoreske Sint-Gertrudiskapel bij Kasteel Gaasbeek (B) feestelijk ingehuldigd door Vlaams minister-president Jan Jambon. Vanop de balkons in de kapel bracht Vox Luminis, onder leiding van Lionel Meunier, een muzikaal programma. De inhuldiging van de kapel is een stap in een groter restauratieproject van het oude kasteel.
Bijzondere Sint-Gertrudiskapel
De Sint-Gertrudiskapel werd gebouwd door de omstreden graaf René de Renesse de Warfusée, een dromer met ambitieuze plannen voor het hele kasteeldomein, dat hij aankocht in 1615. Hij leefde ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog, wat hem er allesbehalve van weerhield een leven van grote sier te leiden als voorzitter van de Raad van Financiën die de bezittingen van Koning Filips IV in de Spaanse Nederlanden beheerde. Hij wilde het domein van Gaasbeek omtoveren tot een heus barokpark en liet zelfs temidden van de vijvers fantasierijke gebouwtjes optrekken, vierkante kabinetten die binnenin helemaal versierd waren met mozaïek. Van dit feeërieke concept blijven vandaag nog drie getuigen overeind: het barokpaviljoen met zijn weelderige stucplafond, de museumtuin en deze kapel die rond 1625 werd opgetrokken en nu voor het eerst opengesteld zal worden voor bezoekers.
De twee zijvleugels van de kapel met trappenhuizen werden pas toegevoegd bij de achttiende-eeuwse verbouwing en zorgden voor meer ruimte op het gelijkvloers en voor balkons op de eerste verdieping. Deze scheppen heel wat nieuwe mogelijkheden voor de kapel, niet in het minst voor musici. De muzikale inhuldiging door Vox Luminis zette meteen de toon.
Restauratie
De kapel, die een haast ruïneuze aanblik bood, werd zowel aan de binnen- als aan de buitenzijde grondig gerestaureerd, met inbegrip van alle interieurelementen. Bovendien werd beslist, de buitenkant van het bakstenen gebouw te voorzien van een ademende witte verflaag, aansluitend bij het oorspronkelijke architecturale concept uit de barokperiode, waardoor het toen bewust gecreëerde dramatische contrast tussen de natuurstenen elementen en de vlakke gevelpartijen opnieuw leesbaar gemaakt werd. De kapel werd bovendien voorzien van vloerverwarming, wat in een aanzienlijke verbetering en stabilisering van het binnenklimaat moet resulteren.
In de linkerzijkapel kan een beeldje in Carramarmer bewonderd worden, een aandoenlijk kleine gisant die jarenlang tegen de voorgevel van het gebouw hing. De weergoden waren echter niet mals voor het beeldje, dus na een grondige restauratie kreeg het een plaats in de kapel.
De Heilige Gertrudis
De kapel is gewijd aan de vroegmiddeleeuwse heilige Gertrudis van Nijvel, bekend om haar gastvrijheid tegenover pelgrims en haar zorg voor armen en behoeftigen. Op het hoogaltaar in de kapel bevindt zich een monumentaal altaarstuk waarop de heilige Gertrudis afgebeeld staat naast Maria en het kindje Jezus. Dit schilderij werd door de bouwheer besteld bij Gerard Seghers, die na Rubens’ dood gold als de bekendste en rijkste kunstenaar van zijn tijd. In 1628, bij de plechtige inwijding van de kapel, werd het op het hoogaltaar geplaatst. Momenteel siert een reproductie het hoogaltaar. Het originele doek werd subliem gerestaureerd en bevindt zich veilig in het kasteel zodat de klimatologie van de kapel eerst een jaar opgevolgd kan worden. Bij stabiele metingen krijgt het origineel opnieuw een verdiende plaats op het hoogaltaar.
Een hedendaags glasraam
Ook nu werd een nieuw kunstwerk besteld voor de kapel, dat voor het allereerst te bewonderen zal zijn. Tijdens de voorbereidingen voor de restauratie van de kapel ontstond het idee om de opdracht een nieuw glasraam te ontwerpen voor de gevel van de kapel, toe te vertrouwen aan een hedendaagse kunstenaar. Oud en nieuw verenigen, historisch erfgoed in dialoog laten treden met kunst van vandaag: het blijft de hoeksteen van onze werking. De eer viel te beurt aan kunstenaar Ben Sledsens, zijn ontwerp werd vertaald naar het uiteindelijke glasraam en het cirkelvormige ontwerp werd een feest van kleur. Een compositie van rozen in diverse roodschakeringen op een blauwe achtergrond. Geen toevallige keuze, want beide kleuren komen ook terug in het indrukwekkende altaarstuk van Gerard Seghers.
De triomfboog
Naast het barokpaviljoen en de Sint-Gertrudiskapel is ook de restauratie aan de triomfboog van het Kasteel van Gaasbeek afgerond. De eerste steen van deze monumentale bakstenen triomfboog met blauwstenen Korintische kapitelen werd al in 1805 gelegd. In de loop van de voorbije decennia werd de boog zo zwaar aangetast door klimop dat de volledige buitenoppervlakte gerestaureerd moest worden. Ook het dak werd volledig gerestaureerd, evenals de mooie natuurstenen elementen. De stabiliteit werd geoptimaliseerd en het monument, een van de meest markante vista’s in het kasteelpark, prijkt nu opnieuw in zijn sobere neoklassieke glorie.
Het verhaal bij dit ambitieuze bouwwerk brengt ons bij Paul Arconati: voormalig kasteelheer, kortstondig burgemeester van Brussel, globetrotter, vrijmetselaar, excentriek entertainer, manisch-depressief mysticus en volbloed romanticus. Zonder twijfel was hij de meest merkwaardige heer van Gaasbeek. Het Kasteel van Gaasbeek en het domein diende als decor waarin hij zijn dromen de vrije loop kon laten. De oprichting kaderde in een groots opgezet architecturaal project, als eerbetoon aan niemand minder dan Napoleon Bonaparte. Als vurig bewonderaar zag Paul Arconati de bouw van een triomfboog als een uit de kluiten gewassen hommage aan Bonaparte. Daar stopte zijn droom niet, hij had namelijk het nooit gerealiseerde plan opgevat om vanaf de triomfboog een verbindingsweg aan te leggen die tot in Parijs zou rijken. Hiervoor moest hij ‘slechts’ een laan aanleggen naar de Bergensesteenweg die Gaasbeek rechtstreeks met zowel Brussel als Parijs zou verbinden. Op de kruispunten van deze wegen wou hij bovendien nog meer monumenten plaatsen. Maar zo ver kwam het niet.
STENEN GETUIGEN- Een erfgoedwandeling in het kasteelpark van Gaasbeek
Nu ook de kapel officieel is ingehuldigd, slaan de deuren voor het allereerst open voor bezoekers. We nodigen hen uit voor een heuse erfgoedwandeling in het kasteelpark van Gaasbeek, langs de verschillende historische gebouwen. Via een bezoekersgids komen ze alles te weten over deze architecturale parteltjes en hun fascinerende bouwheren.
Praktische info
» Van juli tot en met oktober 2021
» Elke eerste en derde zondag van de maand
» Ook open op feestdagen
» Van 13:00 – 17:00
» Gratis toegang
» Een bezoekersgids kan tijdens de openingsuren verkregen worden in het
barokpaviljoen of in de Sint-Gertrudiskapel (beschikbaar in het Nederlands, Frans en
Engels)
Meer info? https://www.kasteelvangaasbeek.be/nl/agenda/111/stenen-getuigen
Restauratiewerken aan het Kasteel van Gaasbeek
Het kasteel zelf bevindt zich momenteel nog in een diepe schoonheidsslaap. Net zoals de graaf van Warfusée en Paul Arconati, hebben ook wij grootse plannen voor deze erfgoedsite. De restauratiewerken in het kasteel zijn volop aan de gang en op schema. Stabiliteits- en vochtigheidsproblemen worden aangepakt, het klimaat in de museumvleugel wordt fors verbeterd en de toegankelijkheid maakt, dankzij de integratie van een lift, een grote sprong voorwaarts. De interieurs van het kasteel worden stuk voor stuk grondig gerestaureerd. Heel wat oorspronkelijke muurschilderingen worden daarvoor, op basis van wetenschappelijk onderzoek gereconstrueerd. Ook wandbespanningen, lambriseringen en muurtegels komen aan bod. Bij de heropening, in 2023, zal er maar liefst 30% meer museale oppervlakte aanwezig zijn. Honderd jaar na het overlijden van de markiezin, die het kasteel aan de Belgische Staat schonk, zullen de poorten van opnieuw openzwaaien. Een kasteel dat zal schitteren in zijn romantische, laatnegentiende-eeuwse pracht!
OVER KASTEEL VAN GAASBEEK
Net buiten Brussel, middenin de glooiende heuvels van het Pajottenland troont het Kasteel van Gaasbeek. De middeleeuwse burcht kende een bewogen geschiedenis en evolueerde van strategisch bolwerk naar riant buitenverblijf. De graaf van Egmond was een van de bekendste eigenaars. Het huidige gebouw kreeg zijn romantische restyling op het einde van de negentiende eeuw dankzij de excentrieke markiezin Arconati Visconti. Zij richtte het kasteel in als museum voor haar enorme kunstcollectie en bespeelde het als historisch theaterdecor. De droomburcht die toen ontstond, heeft ook nu nog iets van een tijdmachine. U dwaalt hier door historiserende interieurs en ontdekt wandtapijten, schilderijen, meubilair, beelden en andere waardevolle objecten.
Het Kasteel van Gaasbeek is momenteel gesloten voor een grote restauratiecampagne en heropent in 2023. Het parkdomein en de Museumtuin blijven open en toegankelijk!
Het kasteelpark met zijn eeuwenoude bomen, vijvers, dreven, kronkelende paden en her en der opgetrokken historische gebouwen, vormt een gedroomde plek voor onthaasting. In het domein bevindt zich ook de unieke museumtuin, waar oude fruit- en groentesoorten gekoesterd worden.
